Tien jaar Archeologiedagen: Archeologie leeft in Limburg

In 2025 vieren we het 10-jarig bestaan van de Nationale Archeologiedagen! Ter ere van dit jubileum blikken we samen met een aantal trouwe deelnemers terug op een decennium vol inspirerende activiteiten, waardevolle samenwerkingen en bijzondere momenten met het publiek. Wat zijn hun mooiste herinneringen en ervaringen? In deze interviewreeks delen zij hun verhalen.

Deze keer spreken we met Wiel Luys, voorzitter van de werkgroep Archeologie van de Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal (Limburg).

DOOR SIFRA VERHEIJDEN

Al tien jaar lang enthousiasme

Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal is een bruisende vereniging met maar liefst 360 leden en veertien verschillende werkgroepen, waaronder werkgroepen voor archeologie, maar ook genealogie, dorpsgidsen en Open Monumentendag. De werkgroep Archeologie telt 15 leden, waarvan vijf à zes zeer actief zijn. We spreken met Wiel Luys, die aan de basis van deze werkgroep staat. In het interview wordt direct duidelijk hoeveel passie er binnen de vereniging is voor geschiedenis en archeologie. In Limburg is het verleden nog op veel plekken te vinden, dus het is niet zo gek dat archeologie zo leeft bij de werkgroep. Wiel herinnert zich nog goed het moment dat de Nationale Archeologiedagen tien jaar geleden werden geïntroduceerd: “Ik dacht meteen: daar gaan we aan meedoen! Dat vind ik super.” De werkgroep doet al sinds de eerste editie van de Archeologiedagen mee, en hun enthousiasme is na al die jaren nog steeds even groot.

Zijn interesse in archeologie bracht hij als docent ook in het onderwijs tot leven. “Vanwege vuursteenvondsten in de omgeving besefte ik hoe waardevol het was om die te gebruiken in mijn lessen. Kinderen waren meteen geboeid, want het ging over hun eigen leefomgeving. Dat werkt nog steeds zo tijdens de Nationale Archeologiedagen: als je de koppeling kunt maken met lokale vondsten, zie je dat mensen echt geïnteresseerd raken.”

Van kinderen tot volwassenen: archeologie voor iedereen

De werkgroep Archeologie organiseert door het jaar heen verschillende activiteiten: lezingen, exposities en werkt dit jaar zelfs mee aan een boek over 750 jaar Beesel. Ook werken ze samen met Leo Verhart, oud-conservator van het Rijksmuseum van Oudheden. Tijdens al deze activiteiten, maar ook zeker tijdens de Archeologiedagen, vindt de werkgroep het belangrijk dat het verleden toegankelijk is voor iedereen, van jong tot oud. “We proberen altijd de jeugd te betrekken,” vertelt Wiel. “Zo hebben we metaaldetectie als activiteit toegevoegd. In het begin huurden we metaaldetectoren, maar inmiddels hebben we ze zelf aangeschaft, mede dankzij een gemeentelijke subsidie. Dit maakt het mogelijk om deze activiteit vaak aan te bieden.” En met succes: “Kinderen vinden het geweldig! Maar ook volwassenen worden enthousiast en zoeken samen met hun kinderen. Vorig jaar kregen we zelfs oude guldens en rijksdaalders van een munthandelaar. Dan is de ervaring natuurlijk helemaal compleet!” Naast metaaldetectie organiseert de werkgroep ook wandel- en fietstochten langs archeologische en historische locaties. “Bezoekers reageren vaak verbaasd: ‘Goh, ik wist niet dat dit hier was!’ Dat is precies wat we willen bereiken: bewustwording van het verleden in de eigen omgeving.”

Succesvolle promotie en samenwerking

Om hun activiteiten onder de aandacht te brengen, maakt de werkgroep gebruik van verschillende kanalen. “We zetten sociale media in, maar werken ook samen met lokale kranten en omroepen zoals Omroep Venlo en Omroep Roermond. Omroep Limburg kwam zelfs een keer langs met een cameraploeg!” Daarnaast worden scholen actief benaderd. “En we gebruiken het promotiemateriaal van de Nationale Archeologiedagen, zoals flyers en posters, om de activiteiten onder de aandacht te brengen, onder andere op scholen. Hierdoor krijgen we altijd veel respons.” Een van de hoogtepunten was de samenwerking met scholen toen bekend werd dat de Greswarenfabriek in Reuver een monument zou worden en op het gedeelte dat gesloopt was een steentijdonderzoek plaatsvond. “We hebben een lesbrief ontwikkeld, een informatieavond gehouden en kinderen mochten een uurtje archeoloog zijn met troffels en vondstkaartjes. Dat was een groot succes!”

Innovatie en nieuwe technieken

De werkgroep blijft zichzelf vernieuwen. “We hebben bijvoorbeeld objecten in 3D geprint, zoals een Romeinse kom, in stukken, die kinderen dan weer in elkaar konden puzzelen. Zo brengen we archeologie op een moderne manier dichterbij.” Daarnaast werkt de werkgroep samen met Via Traiana, een samenwerking van heemkundeverenigingen die de Romeinse weg tussen Heerlen en Xanten in kaart willen brengen. “Helaas mag archeologisch onderzoek niet zomaar meer, vanwege regelgeving. Maar we zoeken naar manieren om dit toch mogelijk te maken, want we willen een completer beeld krijgen van dit stukje belangrijke geschiedenis, zodat het behouden kan blijven.”

Lessen uit tien jaar Nationale Archeologiedagen

Door de deelname aan de Nationale Archeologiedagen heeft de werkgroep in de loop van de tijd veel ervaring opgedaan. Wat werkt nu echt goed? Wiel benadrukt dat het cruciaal is om niet te veel activiteiten tegelijk te plannen. “Het is beter om klein te beginnen en gaandeweg uit te breiden, zodat de organisatie behapbaar blijft. Bepaalde activiteiten, zoals wandelingen en fietstochten langs archeologische en historische locaties, blijken tijdloos en blijven populair. Daarnaast is het belangrijk om in te spelen op actuele gebeurtenissen.”

Toekomstdromen: Re-enactment en nieuwe ideeën

Als we Wiel vragen naar de toekomst van de Archeologiedagen en de werkgroep, is hij vol enthousiasme. De werkgroep wil hun succesvolle activiteiten voor kinderen en volwassenen blijven organiseren, maar ziet nog veel mogelijkheden voor uitbreiding. “Als alles mogelijk zou zijn, dan zouden we iets met re-enactment willen doen. Het zou prachtig zijn als we op die manier de levende geschiedenis kunnen tonen, zodat mensen echt even terug in de tijd kunnen stappen.”

“We proberen altijd met de tijd mee te gaan en nieuwe ideeën uit te proberen. Er zijn telkens weer nieuwe manieren om het verhaal van het verleden over te brengen.” De ervaring van de werkgroep Maas- en Swalmdal laat zien dat de Archeologiedagen een manier zijn om het verleden tastbaar te maken en om lokale gemeenschappen dichter bij elkaar te brengen. Met de Nationale Archeologiedagen als landelijk evenement kunnen organisaties inspirerende activiteiten organiseren die niet alleen archeologie tot leven wekken, maar ook mensen samenbrengen.

Wil je meer verhalen lezen over 10 jaar Nationale Archeologiedagen? Bekijk alle interviews op deze pagina.