Jan ten Berge (Fonds voor Cultuurparticipatie)

Speciaal voor de archeologie heeft het Fonds voor Cultuurparticipatie een nieuwe subsidieregeling, voor kleine én grote organisaties, in het leven geroepen: Archeologieparticipatie 2019-2020. Omdat de drempel om subsidie aan te vragen hoog kan zijn, zeker als je dat nog nooit eerder hebt gedaan, spraken wij met Jan ten Berge, senior programma adviseur bij het Fonds en verantwoordelijk voor de Erfgoedregelingen. Hij vertelt over de do’s & don'ts en geeft antwoord op veel gestelde vragen over de subsidieregeling.

De eerste Fonds-regeling speciaal voor archeologie! Hoe is deze subsidieregeling tot stand gekomen?
Je kunt echt merken dat er een beweging gaande is op het gebied van de waardering van erfgoed; de sociale waarde ervan wordt steeds meer erkend binnen Nederland. Dat geldt zeker ook voor de archeologie. We zien veel mooie projecten ontstaan waarbij mensen echt worden betrokken bij archeologie. Zoals open opgravingen waarbij het publiek mag mee graven. Dat actief meedoen en zelf ontdekken en bijdragen, is precies waar de archeologie zich zo goed voor leent. Met deze subsidieregeling willen we allerlei soorten projecten ondersteunen, die meer mensen stimuleren om actief met archeologie aan de slag te gaan. We zijn het Fonds voor Cultuurparticipatie, dus actieve participatie is bij ons belangrijk. Onder actieve archeologieparticipatie verstaan wij het actief deelnemen, meedoen, maken en beoefenen, waarbij mensen in hun vrije tijd echt zélf bijdragen aan archeologie.

Foto’s: © Fonds voor Cultuurparticipatie

Als je het hebt over ‘actief participerende mensen’, bedoel je dan de projectorganisatoren of het publiek?
Beiden! Het mag beide kanten opwerken, zolang mensen maar een actieve rol hebben in je project. Ik zal  een voorbeeld geven. Een museum organiseert een archeologische tentoonstelling in samenwerking met lokale buurtbewoners. De buurtbewoners kiezen allen een archeologisch voorwerp uit het museumdepot en maken daar iets bij (een verhaal, tekening, etc.), dat wordt gepresenteerd in de tentoonstelling. Dit project komt in aanmerking voor subsidie, omdat de buurtbewoners actief participeren. Het gaat dus in dit geval om de actieve participatie aan de kant van de organisatie, namelijk de buurtbewoners.

Het kan ook zo zijn dat dat hetzelfde museum een tentoonstelling organiseert zonder de hulp van de buurtbewoners, maar dat de tentoonstelling zo is opgezet dat het uitnodigt tot actieve participatie van bezoekers. De bezoekers gaan bijvoorbeeld zelf aan de slag met archeologisch materiaal (red. Zoals bij de ArcheoHotspots). Dit project komt dan ook in aanmerking voor subsidie, omdat actieve participatie aan de kant van de bezoekers plaats vindt.

En als de tentoonstelling ‘gewoon’ een tentoonstelling van archeologische objecten zou zijn? Dan wordt de bezoeker toch ook betrokken bij archeologie?
Jawel, maar het gaat dan niet om actieve participatie. Hetzelfde geldt voor het bekijken van een toneelstuk, het bijwonen van een lezing of het bezoeken van een boekpresentatie. Het publiek is dan zelf niet actief. De actieve participatie kan dan natuurlijk weer wel in de creatie van het toneelstuk of het boek zitten.

Wat als het museum of de organisatie die het project initieert, wordt gerund door vrijwilligers? Die participeren toch ook actief in hun vrije tijd?
Dat klopt en het is ook fantastisch dat er al zoveel vrijwilligers actief zijn. Ook dan gaat het er bij de aanvraag om dat het initiatief een vorm heeft die gericht is op het betrekken van ook andere mensen bij het initiatief. Hebben de kleine organisaties (niet groter dan 2fte) met erfgoedvrijwilligers behoefte om zichzelf te verstevigen of willen ze de deskundigheid van hun eigen vrijwilligers vergroten, dan hebben we daar een andere regeling voor: Erfgoedvrijwilligers.

Als maar een deel van het project ‘actieve archeologieparticipatie’ is, kan er dan ook subsidie worden aangevraagd?
Je kunt er dan voor kiezen alleen voor het actieve participatie-gedeelte van je project aan te vragen.

Mag de subsidie alleen worden aangevraagd door mensen uit de archeologische wereld?
Nee hoor, het is een heel brede regeling, bedoeld voor klein en groot. Het belangrijkste is dat een nieuwe groep mensen enthousiast wordt gemaakt over archeologie door actief zelf mee te doen. Dat kan via een project georganiseerd door archeologen, maar het kan ook via een project zijn dat door mensen van ‘buiten’ de archeologie wordt georganiseerd, zoals kunstenaars of bijvoorbeeld enthousiaste buurtbewoners. Zolang het maar over archeologie gaat en het project mensen aanspreekt om mee te doen. Juist die kruisbestuiving levert in de cultuur altijd prachtige samenwerkingen op, waarmee je elkaar kunt inspireren.

Dus iedereen mag aanvragen?
In principe wel. De enige eis die we stellen is dat het vanuit een stichting of vereniging wordt aangevraagd (gevestigd in Nederland en zonder winstoogmerk). Ben je zelf geen stichting of vereniging, maar bijvoorbeeld een enthousiaste groep vrijwilligers, en heb je een goed plan? Dan moet je een stichting of vereniging vinden die voor jou als penvoerder optreedt. Dat kan een samenwerkingspartner zijn, maar dat hoeft niet. De ‘samenwerking’ mag zich ook alleen tot de aanvraag beperken.

Kun je een voorbeeld noemen van een project dat jullie hebben gehonoreerd binnen de archeologieparticipatie regeling?
We hebben inmiddels al een aantal mooie projecten ondersteund, zoals een wandel- en fietsapp die momenteel met inwoners ontwikkeld wordt. Ze halen hiervoor informatie over de archeologische en historische objecten rond het dorp op. Maar ook het project ‘Geheim uit Gelderse bodem: 10.000 jaar archeologische sieraden’. Prachtige vondsten waardoor mensen zich laten inspireren en zelf dingen gaan maken. En zo zijn er nog een paar. Het zijn niet alleen projecten van grote omvang. We hopen juist dat ook veel lokale en kleinere initiatiefnemers gebruik maken van onze subsidieregeling. Dat is al mogelijk met een bijdrage van het Fonds vanaf 1.000 euro. Wat mooi is dat de projecten mensen bereiken die normaliter niet zo snel met archeologie in aanraking zouden zijn gekomen. Ze laten zien dat als je mensen op een goede manier actief betrekt, de interesse in archeologie echt groot is.

Hiermee verdwijnt de grens tussen ‘organisator’ en ‘bezoeker’ eigenlijk een beetje. Is dat de bedoeling?
Nou, wij geloven wel dat als je mensen echt onderdeel maakt van je project, dat ze meer geneigd zijn betrokken te blijven. Het is dus binnen publieksbereik de ontwikkeling van de traditionele manier van ‘zenden en ontvangen’, naar mensen écht onderdeel laten uitmaken van je project.

Als mensen nog twijfelen over hun plan of slechts alleen een pril idee hebben, kunnen ze dan contact met jullie opnemen?
Graag, daar zijn we voor! We hebben hier speciale spreekuren voor. Elke vrijdagochtend kun je ons bellen en in het geval van prangende vragen kun je het ook altijd doordeweeks even proberen. Eén keer in de drie weken hebben we op woensdagmiddag spreekuur bij ons op kantoor.

Heb je nog meer vragen over deze subsidieregeling? Download dan hier een PDF met de meest gestelde vragen én antwoorden of ga naar de pagina van de Archeologieparticipatie regeling.

Verder lezen? Lees hier het interview in de landelijke Cultuurkrant dat Jan ten Berge deed in gesprek met archeoloog Mohssine Dahhan van Gemeente Almere.