Richard Jansen (stadsarcheoloog Oss)

Tijdens de Archeologiedagen in 2016 en 2017 werd in een leegstaand winkelpand midden in het centrum van Oss een 'pop-up Archeologiehuis' georganiseerd. De inwoners van Oss konden hier onder andere het befaamde zwaard van Oss bewonderen. Zo was archeologie echt voor iedereen. De tentoonstelling was een enorm succes met in het eerste jaar al maar liefst 2000 bezoekers. Wij gaan in gesprek met de stadsarcheoloog van Oss, Richard Jansen over waarom een pop-up Archeologiehuis zo goed werkt.

DOOR BARBARA OOSTERWIJK

Zie hier het #archeosucces ‘Archeologie voor de shopaholic‘.

Het pop-up archeologiehuis van Oss was een samenwerking tussen de Gemeente Oss, het stadarchief en de Stichting Archeologie Maasland (SAM). Hoe is deze samenwerking tot stand gekomen?
In eerste plaats werken we al veel samen met deze organisaties, vooral met het stadsarchief dat eigenlijk onderdeel is van de gemeente. De samenwerking met SAM, de lokale vrijwilligersorganisatie, bestaat ook al langere tijd. Het was voor ons ook erg belangrijk om hen te betrekken en ze een kans te geven om zichzelf te presenteren.

Hoe zijn jullie op het idee gekomen om een leegstaand winkelpand te gebruiken?
Bij de gemeente hoorde ik meermaals over de problematiek van leegstaande panden in het centrum van Oss. Ik was al tijden op zoek naar een locatie waar we het verhaal van Oss konden vertellen. We wilden het verhaal echt naar de mensen brengen. Een leegstaand winkelpand bleek ideaal, een onverwachte plek waar mensen al zijn. Dat geeft je een goede mogelijkheid om ze te confronteren met archeologie. Ik heb toen de centrum manager benaderd en gevraagd of er een pand beschikbaar was. Toen konden we kiezen en hebben we het pand met zoveel mogelijk doorloop gekozen.

Tevens heb ik met Echo en Yvonne Lammers (zie hier het interview) samengewerkt op het project ‘Zonder boer geen voer’. Bij dit project merkten we ook echt dat als je archeologie naar mensen toe brengt, zoals bijvoorbeeld naar een tuincentrum, dit heel goed werkt. Dan bereik je mensen die niet zo snel naar een museum zouden komen.

Hoe hebben jullie in 2016 het RMO zo ver gekregen jullie het zwaard van Oss uit te lenen? 
Eigenlijk was dat heel makkelijk. Daar heb ik het met Luc Amkreutz (conservator collectie Nederlandse prehistorie) over gehad. Die adviseerde mij om de directeur te mailen en dat heb ik gedaan. Ik kreeg meteen antwoord dat het mocht! Het was ook best kort dag, meestal moet je dit minimaal drie maanden van te voren aanvragen. Het is natuurlijk ook een topstuk en best kwetsbaar.

Waarom is het zo belangrijk om het publiek bij archeologie te betrekken?
Het publiek is mijn draagvlak en drijfveer. In de gemeente Oss wordt relatief veel opgegraven en daar gaat een hoop geld in om. En dat is geld vanuit de maatschappij. Het is belangrijk om hiervoor draagvlak te creëren. Waar doen we het anders voor? In saaie rapporten zitten namelijk vaak hele mooie verhalen. En naar mijn idee moeten archeologen ook verhalenvertellers zijn. Archeologie is deel van onze identiteit en historisch besef begint lokaal. Daar willen we dit jaar ook iets mee doen tijdens de archeologiedagen. Met ‘community archeology’, door mensen te laten meegraven. Maar we zijn ook bezig met het idee ‘citizin science’ waarbij je mensen niet alleen mee laat doen maar ook mee laat denken. Je vraag aan hen wat ze interessant vinden. En dat kan lokaal erg verschillen.

Mensen hebben ook niet echt het idee dat Oss oud is, het stadscentrum is niet historisch maar modern. Er is geen echte plek voor archeologie in Oss. Een student heeft vorig jaar een enquête gehouden in Oss met de vraag aan mensen of ze het zwaard van Oss kenden of iets over archeologie wisten. Wat bleek, slechts 20 % wist iets over het zwaard. Het zou interessant zijn om te kijken hoe dat nu is, na het archeologie pop-up huis.

Welke media-aandacht was er?
Over de media aandacht was ik zeer tevreden. Alle lokale pers is langs geweest. De lezing van Nico Roymans was natuurlijk ook groot nieuws. Helemaal uitverkocht met 265 mensen in de zaal. Dat maak je met archeologie niet vaak mee. Hierbij was het natuurlijk wel zo dat het onderwerp ook heel veel aandacht trekt, omdat het over Caesar gaat en een hele heftige gebeurtenis in de buurt. Dat Nico bij de Wereld Draait door heeft gezeten werkte ook mee.

Wat zou jou ideale activiteit met archeologie en publiek zijn?
Onverwachte verbindingen leggen tussen archeologie en een andere discipline op plekken waar veel mensen zijn. Daar geloof ik in. Denk bijvoorbeeld aan een lezing over Caesar en dan in een lokaal café waar een lekkere Caesar salade wordt opgediend. Of samen werken met een bierbrouwerij of een wijngaard. Wellicht kunnen we dit in Oss volgend jaar gaan doen. Het is belangrijk dat het interdisciplinair is, dan trek je nog meer mensen. Laats was ik bijvoorbeeld in Middelburg bij een barbier die ook een platenzaak en een koffietent was. We kunnen wel in musea blijven hangen maar we kunnen ook naar mensen toe.