Breien voor de wetenschap

Meer dan 150 breisters werkten maandenlang om een paar zijden kousen uit het beroemde 17e-eeuwse Palmhoutwrak na te breien, om zo bij te dragen aan het wetenschappelijke onderzoek over het wrak. Een bijzondere samenkomst van archeologie en creativiteit!

Bron: Museum Kaap Skil

Publiek

Toen in 2014 in de Waddenzee bij Texel een 17^e-eeuws scheepswrak werd gevonden (het zogenaamde Palmhoutwrak), bleek onder het zand een aantal kledingstukken, hoogstwaarschijnlijk behorend tot de reizigers op het schip, goed bewaard gebleven. Onder deze stukken bevond zich een paar zijden kousen. De wetenschappers van het Textile Research Centre, die de kousen onderzochten, zaten vol vragen over de kousen: Hoe werden zulke kousen gemaakt? Waren ze voor een man of een vrouw? Hoe zit zo’n kous? Werden ze op maat gemaakt of waren ze zo rekbaar dat een maat kous voor meerdere voetmaten werd gebruikt?

Zij besloten de hulp in te roepen van ervaren breisters en plaatsten een oproep voor breisters die wilden meewerken aan reconstructies van de zijden kousen. De reacties waren overweldigend: Meer dan 150 breisters meldden zich uit heel Nederland en zelfs vanuit Duitsland, Hongarije, Portugal en Engeland. Vanuit Canada, de Verenigde Staten, Engeland en Schotland doen nog eens meerdere mensen op afstand mee.

Cross over

Begin 2018 startte het project: maandenlang werd er gewerkt aan reconstructies van de zijden kousen. Een indrukwekkend monnikenwerk, dat met dun garen en naalden van een millimeter dik moet worden uitgevoerd. De breisters lieten zich hier niet door afschrikken en breidden vele tientallen uren aan de reconstructies.

Het project begon begin 2018 met workshops bij Museum Kaap Skil, het Huis van Hilde en in Leiden, onder leiding van het Leidse Textile Research Centre (bekijk het verslag van NH Leeft hier). Chrystel Brandenburgh, onderzoeker bij het Textile Research Centre, was enorm enthousiast over het verloop van het project. “Ik was compleet overrompeld door de belangstelling. We hebben reacties uit de hele wereld gekregen. Alle facetten van het proces zijn leerzaam. Het breiproces, het eindresultaat, maar ook het betrekken van een heel nieuwe doelgroep bij historisch erfgoed.’’

Door middel van een reconstructie willen onderzoekers van het Textile Research Centre uit Leiden samen met al deze ervaringsdeskundigen meer inzicht krijgen in de techniek waarmee de kousen gemaakt zijn en hoe ze werden gedragen. Er wordt met een paar variabelen gewerkt, om de onderzoekers zoveel mogelijk inzicht te verschaffen in hoe zulke kousen vroeger werden gemaakt. Een paar dames gebruiken ontgomde zijde, wat heel glad en daarmee lastig te gebruiken is. De rest breit met de ruwere niet-ontgomde zijde. Ook wordt er met verschillende typen naalden gebreid. Per kous zijn de breisters zo’n 200 uur bezig.

Toen conservator Alec Ewing van Museum Kaap Skil de foto’s van de nagemaakte kousen zag, was hij zwaar onder de indruk: ”Dit is echt een monsterklus en ze zien er fantastisch uit. Ik ben ontzettend benieuwd wat de onderzoekers door dit project allemaal te weten komen.” Het is de bedoeling dat alle reconstructies in 2020 af zijn en, samen met de onderzoeksresultaten, getoond worden in Museum Kaap Skil.